Zijn onze eigenschappen, karaktertrekken, ons doen- en laten, het gevolg van nature of nurture (is het ons DNA of is het de opvoeding geweest)?
Dit zouden we ons af kunnen vragen bij Erik Hazelhoff Roelfzema, de soldaat van oranje, natuurlijk bekend vanwege zijn verzetsactiviteiten in WO2, gevoed door een sterk rechtvaardigheidsgevoel en vaderlandsliefde.
Zijn voorvader, Witte van Dam (1756-1828), was luitenant op de Mars en werd na het sneuvelen van schout-bij-nacht Willem Crul, de tweede man op het schip, achter kapitein Van Halm.
Het was niet zo zeer het Mars-avontuur dat de overeenkomsten met de soldaat van oranje blootlegt, maar zijn handelen aan de vooravond van de Bataafse Republiek.
Na de Engelse oorlog kregen de patriotten (de Frankrijk gezindten) steeds meer aanhang en er kwam een tweedeling in de Republiek.
Diezelfde verdeeldheid overkwam de marine toen de positie van stadhouder Willem V in 1787 zodanig begon te wankelen dat hij wegvluchtte uit Den Haag. De Prins ging te rade bij de broer van zijn echtgenote, Koning Frederik Wilhelm II van Pruisen. 20.000 Pruisische soldaten marcheerden vervolgens richting Holland om Willem V terug in Den Haag te brengen.
De binnenlandse vloot van de marine had opdracht gekregen van het zojuist gevestigde patriottische gezag (de Commissie van Defensie) het Pruisische leger tegen te houden. Eén van die officieren op zo’n binnenlands schip was Witte van Dam. Samen met zijn voormalige Mars-collega Hendrik Willem Smith weigerde beide Oranjegezinde luitenants dat bevel en bleven trouw aan hun eed aan de Prins. De patriotten hoopten en rekenden zelfs op hulp vanuit Frankrijk maar omdat Engeland het erfstadhouder-schap van Willem V steunde, hadden de Fransen zo net na de oorlog geen trek in een nieuw conflict met de Engelsen.
Witte van Dam moest kiezen. Hij was in dienst van de marine die inmiddels onder patriottisch bestuur stond en had een dienstbevel gekregen, maar voor zijn gevoel was hij trouw verschuldigd aan de stadhouder Willem V. Hij vertrouwde op zijn gevoel en bleef het huis van Oranje trouw. Een eigenschap die dus nog generaties later in de lijn bleef zitten.
Van Witte van Dam is ook een brief bewaard gebleven, geschreven vanaf de Mars (zie het boek De laatste reis van de Mars). #soldaatvanoranje#erikhazelhoffroelfzema#bataafserepubliek
Meer lezen over de gebeurtenissen van 1787: https://www.vanborselen.eu/wpruisen/wpruisentekst.html
Meer lezen over Erik Hazelhoff Roelfzema https://erikhazelhoffroelfzema.com/
